کرمان سلامت؛ کیست تخمدان (ovarian cyst) یکی از بیماری های شایع در زنان است که به دلیل ایجاد توده های تخمدانی شکل می گیرد که معمولا به صورت خوش خیم است اما این عارضه ممکن است بر روابط زناشویی تاثیر گذار باشد و باعث کاهش میل جنسی در خانم ها شود. اکثر بانوان کیست تخمدان را حداقل یک بار تجربه میکنند، که عمدتاً بدون درد است، هیچ علائمی ندارد و وجود آن هنگام معاینه لگن مشخص میشود. پیشآگهی درمان کیست تخمدان بانوان در دوره قبل از یائسگی مناسب است.
تخمک گذاری توسط واکنش های زنجیره ای از هورمون ها، که از هیپوتالاموس مغز آزاد می شوند، کنترل می شود. در بخشی از چرخه ی ماهیانه قاعدگی خانم ها، فولیکول ها پاره شده وتخمک از تخمدان آزاد می شود. فولیکول ها کیسه های کوچکی درون تخمدان ها هستند که جنسی مایع مانند دارند و حاوی گامت ماده یا تخمک می باشد. به این روند یعنی آزاد شدن تخمک از تخمدان به درون لوله فالوپ را تخمک گذاری می گویند.
تخمدانها جزیی از دستگاه تناسلی زنانه هستند که در پایین شکم در هر دو سمت رحم قرار دارند. دو تخمدان در بدن بانوان وجود دارد که تخمک و همچنین هورمونهای استروژن و پروژسترون تولید میکند. کیسه مملو از مایع یا همان کیست گاهی در یکی از تخمدانها شکل میگیرد. کیست در اکثر موارد بدون درد است و علامتی ندارد.
بعضی مواقع، فولیکول ها در طول تخمک گذاری پاره نمی شوند و تخمکی آزاد نمی کنند، در عوض مایعات بیشتری درونشان ذخیره شده و تبدیل به کیست فولیکولی(Follicular cyst) می شوند. در موارد دیگر، فولیکول تخمک را آزاد می کند اما کیسه اش به جای حل شدن، دوباره بسته شده و با خون و مایعات دیگر پر می شود. به این نوع کیست “جسم زرد” یا “کورپوس لوتئوم(Corpus luteum cyst)” می گویند. کیست های به وجود آمده در هر کدام از این شرایط از نوع “کیست های فانکشنال(Functional ovarian cysts)” می باشند که شایع ترین کیست های تخمدان هستند.
کیست تخمدان غالباً علامتی ندارد. با این حال با بزرگ شدن کیست علائمی مانند موارد زیر بروز مییابد:
علائم شدید کیست تخمدان که به درمان فوری نیاز دارد عبارت است از:
این علائم نشان دهنده پاره شدن یا پیچخوردن کیست تخمدان است که هر دو مورد باید به سرعت درمان شود تا عوارض جدی بروز نیابد.
کیست های فانکشنال بر دو نوع هستند:
این نوع کیست ها نیز بر دو نوع هستند:
اگر کیست های تخمدان به خودی خود از بین نروند و یا بزرگتر شوند، پزشک برای کوچک شدن یا از بین رفتن کیست ها روش های درمانی زیر را پیشنهاد می کند.
آمیزش های دردناک می تواند علامتی از کسیت های رحمی باشد. بیماری التهاب لگن و یا سرطان لگن نیز چنین علامتی را بهمراه دارد. به طور کلی آمیزش های دردناک را نباید نادیده گرفت.
در تخمدانهای پلی کیستیک با توجه به اینکه کاملاً وضع آندوکرینولوژی زن به هم می خورد و از تخمدانهای کیستیک و بدون تخمک گذاری هورمونهای مردانه ترشح می شود همچنین پرمویی (هیرسوتیسم) و اختلالات شدید دوره ماهانه دیده می شود (مثلاً هر شش ماه یا هر سه تا چهار ماه یکبار پریود می شوند) فرد دچار اختلال قاعدگی شدید می شود،در نتیجه با شرایط حاملگی دشوار روبه رو است و به کمک پزشک نیاز دارند. علاوه بر این افرادی که هنوز ازدواج نکردند،هم نباید رها شوند چون اختلالات و تغییرات هورمونی ایجاد عوارض می کند و حتی می تواند حالتی شبیه دیابت در بیماران ایجاد کند.
دلواپسی زناشویی در زنان با هر سنی اتفاق میافتد ولی ممکن است در زمانهای آسیبپذیری هورمونی شایعتر باشد، مانند بعد از زایمان یا در زمان انتقال به یائسگی. نگرانیهای زناشویی همچنین ممکن است با بیماریهای عمده مانند سرطان اتفاق افتد. مشکل شما بهعنوان ناتوانی زناشویی در زنان دستهبندی میشود اگر شما یک یا بیشتر از موارد زیر را تجربه کردهاید و یا تجربه نگرانی شخصی به علت آنها دارید:
از روشهای تصویربرداری نیز برای تشخیص کیست تخمدان بهره گرفته میشود:
از آنجایی که اکثر کیستها پس از چند هفته یا چند ماه از بین میرود، متخصص زنان و زایمان اقدام درمانی فوری را توصیه نمیکند، بلکه سونوگرافی را ظرف چند هفته یا چند ماه آینده تکرار میکند تا وضعیت را تحت نظر داشته باشد. چنانچه وضعیت تغییری نکند یا کیست بزرگ شود، متخصص زنان و زایمان دستور انجام آزمایشهای بیشتر برای تعیین دیگر علل علائم بروز یافته میدهد.
در این مرحله معمولاً آزمایشهای زیر انجام میشود:
کیستها چگونه تشخیص داده میشوند؟
گاهی کیستهای تخمدان توسط پزشک در طی معاینه با دست تشخیص داده میشوند. اگر کیست دارای نشانهای نیز باشد روشهای عکسبرداری فراصوت استفاده میشود که بهترین روش برای تشخیص آنهاست.
معمولاً بیمارانی که کیست تخمدان دارند، با دارو درمان می شوند؟
همانطور که اشاره شد، کیست هایی که جدار نازک و صاف دارند، ساده هستند و در داخل آنها مایع صاف بدون هیچ گونه نسج اضافی ملاحظه می شود اینها کیست های «فونکسیونل» هستند و اکثراً خود به خود رفع می شوند، پس به درمان خاصی نیاز ندارد. ولی گاهی همین کیست ها، کمی بزرگتر شده و می توانند علایمی مثل درد در زیر دل و اختلال در دوره ماهانه بیمار تولید کنند. گاهی هم لکه بینی در این بیماران دیده می شود که با استفاده از قرص های ضد بارداری به راحتی درمان می شوند و با یک سونوگرافی ساده هم تشخیص داده می شوند.(طبنا)