تمهیدات مقابله با عرضه و تقاضا مواد مخدر

پدیده شوم مواد مخدر به عنوان چهارمین بحران جامعه بشری نسل بشر را تهدید می‌کند و بیش از ۱۷۰ کشور دنیا را درگیر خود کرده است و ایران نیز به دلیل واقع شدن در مسیر اصلی ترانزیت تولید به مصرف مواد مخدر، یکی از قربانیان اصلی این پدیده شوم اجتماعی است.

کرمان سلامت: تاکنون بیش از چهار هزار شهید و ۱۲ هزار جانباز در جبهه مبارزه با مواد مخدر در کشور قربانی شده اند و همه این تلاش های صورت گرفته با هدف جلوگیری از ورود مواد مخدر به کشور و یا خروج آن از مرزهاست و در مقابل جوامع بین الملل که خودشان نیز به پرچمداری ایران در مبارزه با مواد مخدر اذعان می کنند تاکنون کمک قابل توجهی در این زمینه و همچنین شناسایی، درمان و پیشگیری شیوع مصرف نکرده اند.

در میزگردی با حضور دبیر شورای مبارزه با مواد مخدر آذربایجان شرقی، مدیر گروه ارتقای سلامت روان و پیشگیری از اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دبیر کمیته فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر استان، راهکارها، مشکلات و موانع بر سر راه مبارزه با مواد مخدر و همچنین مشکلات روانشناختی و فرهنگی این عرصه بحث و بررسی شد.

آیا قانون مبارزه با مواد مخدر قدرت و کارآیی لازم را دارد؟

دبیر شورای مبارزه با مواد مخدر استان آذربایجان شرقی با بیان اینکه خلاء قانونی در مبارزه با مواد مخدر در کشور موجود دارد، گفت: به منظور دستیابی به نتایج بهتر و ملموس تر، این قانون نیاز به اصلاح دارد که امیدوارم مسوولان امر، هر چه سریع تر با وضع تغییرات لازم در این قانون، موانع موجود بر سر راه مبارزه با این پدیده شوم را بردارند.

امیر رنجبر اضافه کرد: خود معتادانی که من بارها با آنها صحبت کرده ام اذعان می کنند اگر قوانین کمی سفت تر و سخت تر شود بیش از ۵۰ درصد مشکلات موجود در امر مبارزه با مواد مخدر از بین می رود.

وی با بیان اینکه ایران به دلیل موقعیت ژئوپلوتیک ( جغرافیای سیاسی ) و همجواری با بزرگ ترین تولید کننده مواد مخدر و روان گردان ها و داشتن ۲ هزار کیلومتر مرز مشترک با کشورهای افغانستان و پاکستان، در خط مقدم مبارزه با مواد مخدر قرار دارد، گفت: وجود قوانین سفت و محکم برای کشوری که همواره در معرض خطر مواد مخدر قرار دارد از نان شب واجب تر است.

رنجبر گفت: مردم دنیا نیز همانند هموطنانمان برای ما ارزشمند هستند و ما دوست نداریم فردی در دنیا به خاطر مواد مخدر قربانی شود و برای اینکار، بهترین سرمایه های خود یعنی جوانان را وارد میدان کرده ایم و هزینه های مادی و معنوی زیادی متحمل می شویم.

وی افزود: تا زمانیکه تقاضا برای مواد مخدر باشد، جولانگاه قاچاقچیان و عرضه کنندگان مواد مخدر مهیا خواهد بود از این رو نباید یک لحظه هم غفلت کنیم و خوشبختانه تاکنون اینگونه هم بوده و ایران در مبارزه با مواد مخدر بیشترین کارآیی را داشته و در سالجاری بیش از ۱.۵ تن هروئین در مرزهای خروجی کشور به اروپا کشف و ضبط شده است.

دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر استان به برنامه های آموزشی و کنترلی این مجموعه اشاره کرد و گفت: آذربایجان شرقی با جمهوری های آذربایجان، ارمنستان و خودمختار نخجوان مرز مشترک دارد و برای کنترل بیشتر این مرزها، اقدامات کنترلی و آموزشی را برای نیروهای مقابله ای انجام داده ایم.

رنجبر همچنین بر کنترل پیش سازهای مواد مخدر که در کنوانسیون ۱۹۸۷ سازمان ملل هم آمده است، تاکید کرد و گفت: اگر این پیش سازها کنترل شوند تولید مواد نیمه صنعتی هروئین و شیشه امکان پذیر نخواهد بود.

وی به بررسی های یک دهه ای دفتر مقابله با جرم سازمان ملل نیز اشاره کرد و افزود: مصرف مواد مخدر در یک دهه با ۲۶ درصد افزایش، بیش از ۲۸۴ میلیون نفر را در رده سنی ۱۵ تا ۶۴ سال درگیر کرده است و این زنگ خطری برای جامعه بشری است.

وی بار دیگر بر اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر تاکید کرد و گفت: اگر به دنبال کاهش عرضه مواد مخدر و روان گردان ها هستیم باید قانون اصلاح شود و متناسب با جرایم، قانونگذاری شود و این اولین و مهم ترین گام در برون رفت از این پدیده شوم و آسیب اجتماعی است.

رنجبر به ابلاغ سیاست های مقابله با مواد مخدر از سوی رهبر معظم انقلاب و نگرانی ها و دغدغه های ایشان در این زمینه اشاره کرد و افزود: در همین راستا، کمیته فرهنگی و پیشگیری به ریاست آموزش و پرورش و ۲۱ دستگاه دیگر تشکیل شده است.

وی به نقشه راه مبارزه با مواد مخدر نیز اشاره کرد و گفت: این نقشه بومی سازی شده و در راستای آن، طرح توانمندسازی محلات آسیب پذیر به صورت سخت افزاری و نرم افزاری فعال شده و ۲۰۲ نقطه آسیب پذیر روستایی و شهری در استان شناسایی شده است.

رنجبر، رتبه آذربایجان شرقی در شیوع اعتیاد را ۲۸ کشوری اعلام کرد و افزود: میانگین شیوع اعتیاد در کشور ۵.۴ و در استان ۱.۲۲ درصد است و شهرهای تبریز، مراغه، میانه و مرند بیشترین درگیری را دارند.

قانون فعالیت در فضای مجازی باید بازنگری شود

شهرام یاقوتی دبیر کمیته فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر استان نیز به چالش های پیشگیری از اعتیاد و موانع قانونی در این رابطه اشاره کرد و گفت: فضای مجازی یکی از مهم ترین چالش ها در این عرصه است و در بازه ۱۰ ساله اخیر، فضای مجازی انتظارها و خواسته هایی در جوانان ایجاد کرده و موجب ایجاد فاصله نسلی در جامعه شده به طوریکه امکان ارتباط با نسل جوان تقریبا ناممکن شده است و قانون استفاده از این فضا باید اصلاح شود.

اعتیاد علت بسیاری از آسیب ها و معلول بسیاری از رفتارهاست

مدیر گروه ارتقای سلامت روان و پیشگیری از اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در این میزگرد در خصوص علل و آثار فرهنگی و اجتماعی اعتیاد گفت: اعتیاد هم علت است هم معلول، علت بسیاری از آسیب های اجتماعی است و معلول بسیاری از رفتارهایی است که منجر به مصرف مواد مخدر می شود و این پدیده شوم و آسیب زا، شدیدترین عوارض را بر بدن و سلامت انسان می گذارد.

وهاب اصل رحیمی با بیان اینکه اعتیاد عامل موثر آسیب های اجتماعی است، افزود: مجموعه دستگاه ها از جمله دستگاه هایی که در رفتار و فرهنگ صاحب نقش و مسوولیت هستند و یا سازمان هایی که با مردم سر و کار مستقیم دارند در امر مبارزه با آسیب های اجتماعی ناشی از اعتیاد مسوولیت دارند و آموزش و پرورش و بهداشت و درمان از جمله آنهاست.

وهاب اصل رحیمی با بیان اینکه اعتیاد عامل موثر آسیب های اجتماعی است، افزود: مجموعه دستگاه ها از جمله دستگاه هایی که در رفتار و فرهنگ صاحب نقش و مسوولیت هستند و یا سازمان هایی که با مردم سر و کار مستقیم دارند در امر مبارزه با آسیب های اجتماعی ناشی از اعتیاد مسوولیت دارند و آموزش و پرورش و بهداشت و درمان از جمله آنهاست.

وی یکی از راهبردی ترین اقدامات مجموعه سلامت استان در این زمینه را اجرای بسته ارزیابی وضعیت درگیری مردم با مصرف مواد مخدر، الکل و دخانیات عنوان کرد و گفت: بر اساس این بسته، باید ۱۰۰ درصد مردم را هر سه سال یکبار ارزیابی کنیم و مراقبت های همه جانبه از جمله درگیری با مصرف سه ماده مذکور را برای همه انجام دهیم و برای انها در این زمینه پرونده ایجاد کنیم.

اصل رحیمی گفت: در حال حاضر یک سوم مردم استان دارای پرونده هستند اما ارزیابی موثر نشده اند به عنوان مثال ۸۵ درصد از افرادی که برای آنها تشکیل پرونده شده ارزیابی درگیری مصرف مواد، الکل و دخانیات شدند که ۶ درصد غربالگری مثبت بوده و این به معنی این است که این افراد در طول عمر خود یکی دو بار همزمان یکی از سه ماده را مصرف کرده اند.

۷۰ هزار معتاد شناسنامه دار در آذربایجان شرقی وجود دارد

مدیر گروه ارتقای سلامت روان و پیشگیری از اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز خاطرنشان کرد: ۸۰ درصد افرادی که غربالگری آنها مثبت بوده دخانیات مصرف کرده اند و حدود ۲ درصد مواد مخدر استعمال کرده اند که این درصد با ۷۰ هزار معتاد شناسنامه دار استان هم خوانی دارد.

وی با بیان اینکه معتادان قربانی این پدیده شوم اجتماعی هستند و نتیجه بی دقتی و کمک کاری مسوولان در ارتباط با انجام وظایفشان است، گفت: در حوزه پیشگیری و مداخلات فرهنگی، یکصد روانشناس بالینی جذب شده اند تا حداقل ۵۰۰ نفر را در حوزه فرزند پروری آموزش دهند و مهارت های زندگی و خود مراقبتی را به آنها آموزش دهند که خوشبختانه ۹۵ تا ۹۷ درصد این برنامه در سال گذشته محقق شد.

اصل رحیمی گفت: این آموزش ها در مدارس به صورت گروهی ارایه می شود و هر مرکز بهداشت موظف است پنج تا ۱۰ مدرسه را پوشش دهد و سال گذشته به ازای هر روانشناس سه مدرسه اختصاص داده شد و برای سال ۱۴۰۱ برنامه ریزی کرده ایم که روانشناسان مرکز در هر مدرسه حداقل یک برنامه آموزشی و خودمراقبتی اجرا کنند.

وی از اجرای برنامه عماد در راستای پیشگیری از اختلالات مصرف مواد، الکل و دخانیات در رده ستی ۱۰ تا ۱۸ سال در محله های آسیب پذیر خبرداد و گفت: هدایت برنامه های پیشگیرانه به محلات پرخطر و آسیب پذیر از اهداف این برنامه است.

اصل رحیمی همچنین بر افزایش نشاط اجتماعی به عنوان یکی از راهکارهای مقابله با آسیب های اجتماعی تاکید کرد و گفت: همه باید پای کار باشند چون که یکی از علل ورود به عرصه مواد مخدر، خستگی روانی افراد جامعه است و افراد برای فرار از این خستگی به سمت مواد می روند.

ساختار مددکاری در خصوص اعتیاد ضعیف است

شهرام یاقوتی فقدان ساختار مددکاری اجتماعی را از دیگر مشکلات و چالش های عرصه مبارزه با مواد مخدر اعلام کرد و افزود: ضابط اجتماعی نداریم و جوان پس از مدرسه به حال خود رها می شود و امکان دسترسی به وی و مداخله در مشکلات وی وجود ندارد در حالی که اگر ضابط اجتماعی در قانون تعریف شود بسیاری از مشکلات رفع می شود.

وی گفت: برای گروه های خاص از جمله معتادان برنامه نداریم در صورتیکه این افراد باید برای رهایی از بند این پدیده شوم و آسیب اجتماعی، در معرض برنامه های تدوین شده قرار گیرند و از محیط ها و محل های آلوده به دور باشند.

یاقوتی تهیه نقشه خطرپذیری در محلات شهری و روستایی را مهم دانست و گفت: ۲۰۲ نقطه و ۵۹۲ مدرسه در استان شناسایی شده و برای آنها شناسنامه تنظیم شده تا خدمات مراقبتی و سلامتی در این مناطق گسترش یابد و طرح توانمند سازی نیز در سه مرحله آموزشی، صیانتی و حمایتی در این نقاط اجرا خواهد شد.

وی به غربالگری ADHD (اختلالات روانشناختی در کودکان) در مدارس نیز تاکید کرد و افزود: اجرای این طرح را در دست اجرا داریم که البته امکانات می خواهد و امیدواریم حمایت های لازم در این زمینه صورت بگیرد.

اجتماعی کردن پیشگیری از اعتیاد ضروری است / سمن ها پای کار بیایند

دبیر ستاد مبارزه به مواد مخدر استان هم اظهار کرد: در امر مبارزه با مواد مخدر ، دولت به تنهایی وظیفه ندارد و همه مردم و خانواده ها و سازمان های مردم نهاد باید پای کار باشند.

رنجبر با بیان اینکه در کل کشور حدود سه هزار سمن در زمینه کاهش تقاضا، فرهنگی و پیشگیری و درمان فعالیت می کنند، گفت: از این تعداد ۱۱۳ مورد در آذربایجان شرقی فعال هستند که در قالب طرح توانمند سازی، از سوی ستاد حمایت می شوند.

وی با اشاره به اینکه کمیته توسعه مشارکت های مردمی به ریاست معاون سیاسی استاندار در استان تشکیل شده است، گفت: خلاءهایی وجود دارد از این رو در این زمینه نیز نیازمند حمایت های دولت هستیم.

وی به تشکل معتادان گمنام در استان به عنوان یکی از سمن های فعال در زمینه پیشگیری از اعتیاد اشاره کرد و گفت: در این نهاد، مراقبت های لازم بعد از خروج معتاد از مراکز درمانی صورت می گیرد و معتادان چالش های خود را با دیگران در میان می گذارند و ستاد به عنوان متولی امر، برای آنها امکانات اولیه را تامین می کند.

رنجبر گفت: کنگره ۶۰ نیز با هدف هدایت معتادان از مصرف مواد پرخطر به کم خطر و در ادامه ترک اعتیاد در استان فعال است.

یاقوتی دبیر کمیته فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر استان هم با بیان اینکه تشکل های مردم نهاد به دلیل نبود مزیت های مالی، تمایلی به فعالیت در حوزه توانمند سازی ندارند و بیشتر این تشکل ها بیشتر در حوزه درمان فعال هستند گفت: این تشکل ها اگر تمایلی به فعالیت در عرصه پیشگیری دارند باید در محلات کم برخوردار فعالیت کنند.

اصل رحیمی مدیر گروه ارتقای سلامت روان و پیشگیری از اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر اجتماعی کردن موضوع پیشگیری در اعتیاد تاکید کرد و گفت: در راستای اجرایی کردن این موضوع، سفیران سلامت را راه اندازی کرده ایم تا یکی از اعضای خانواده آموزش های لازم در زمینه پیشگیری از اعتیاد را فرا بگیرد.

اصل رحیمی مدیر گروه ارتقای سلامت روان و پیشگیری از اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز بر اجتماعی کردن موضوع پیشگیری در اعتیاد تاکید کرد و گفت: در راستای اجرایی کردن این موضوع، سفیران سلامت را راه اندازی کرده ایم تا یکی از اعضای خانواده آموزش های لازم در زمینه پیشگیری از اعتیاد را فرا بگیرد.

وی گفت: مردم حوزه پیشگیری را نمی شناسند باید مداخلات مقابله با اعتیاد را برای جامعه بازتعریف کنیم و مردم را با مزایای پیشگیری آشنا کرده و پیش گیری را به جنبشی فراگیر در جامعه تبدیل کنیم.

مواد ۱۵ و ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر در مورد کدام معتادهاست؟

دبیر ستاد مبارزه به مواد مخدر استان همچنین به مواد ۱۵ و ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر اشاره کرد و توضیح داد: بر اساس ماده ۱۵ اگر معتادی خودش به مراکز درمانی مراجعه کند منع تعقیب برای وی صادر می شود و با یارانه ای که دولت به مراکز درمان اعتیاد می دهد هشت نوع خدمات درمانی دریافت می کند.

رنجبر گفت: اما معتادانی که به طور متجاهر در جامعه نسبت به استعمال مواد اقدام می کنند از سوی مراجع قانونی جمع آوری می شوند و در مرکز ماده ۱۶ تحت درمان قرار می گیرند که طول درمان سه ماه بوده و تا ۶ ماه قابل تمدید است و مرکز ماده ۱۶ استان که در سال ۹۴ با ظرفیت ۴۰۰ نفر بهره برداری شده است در حال حاضر با ظرفیت ۵۰۰ نفر ارایه خدمات می کند.

وی همچنین به طرح نوروزی مبارزه با مواد مخدر نیز اشاره کرد و افزود: در راستای این طرح، معتادان متجاهر جمع آوری و خرده فروشان بازداشت می شوند و پیام های پیشگیرانه در سطح استان در معرض دید عموم قرار می گیرد.

سخن پایانی

دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر استان گفت: درمان اعتیاد به راحتی اتفاق نمی افتد و سخت و پیچیده است و اقدامات پیشگیرانه در بلند مدت جواب می دهد از این رو تمام آحاد مردم باید نگران فرزندان خود باشند و رفت و آمدها و رفتارهای مشکوک آنها را کنترل کنند.

منبع: ایرنا